De economische groei is in de laatste maanden van 2021 aanzienlijk vertraagd. Knelpunten aan de aanbodzijde en hoge inflatie remmen de groei van de industriële productie af en doen ook het reëel beschikbaar inkomen van consumenten dalen, en dit terwijl nu een nieuwe golf van het coronavirus de regio treft. De groei zal na deze zwakke periode waarschijnlijk weer boven het trendmatige niveau uitkomen, gesteund door het monetaire en begrotingsbeleid en een aanhoudend herstel van de arbeidsmarkt. De inflatie zal in de loop van 2022 waarschijnlijk dalen en in 2023 onder het streefniveau van de ECB uitkomen. De Visie van Aline Schuiling, econoom ABN Amro.
Na een forse opleving van de groei in het tweede en derde kwartaal van 2021 is de economie van de eurozone in een dip terechtgekomen, die nog wel een paar maanden kan aanhouden. Hoewel de verspreiding van de Omicron-variant duidelijk een neerwaarts risico voor onze groeivooruitzichten vormt, verwachten wij geen nieuwe krimp van het bbp omdat de restricties en lockdownmaatregelen dankzij de hoge vaccinatiegraad gematigder zullen zijn dan tijdens eerdere golven van de pandemie.
Wij verwachten dat de groei in de loop van het eerste kwartaal van 2022 weer boven het trendmatige percentage zal uitkomen en gedurende heel 2022 hoog zal blijven. Er is immers nog ruimte voor een krachtige consumptiegroei als gevolg van inhaalvraag en een verder herstel van de arbeidsmarkt, terwijl de groei ook ondersteund zal blijven door het begrotings- en monetaire beleid.
De economische prestaties binnen de eurozone zullen convergeren
Het bbp-niveau van de eurozone is in het derde kwartaal van 2021 bijna terug op het niveau van voor de pandemie (zie grafiek). Er waren echter flinke verschillen tussen de grootste lidstaten. Deze groeiverschillen kunnen door een groot aantal factoren worden verklaard. Sommige houden verband met de pandemie (bv. de verspreiding van het virus en de striktheid van lockdownmaatregelen) en andere met fundamentele economische factoren (bv. de economische structuur, het concurrentievermogen en de flexibiliteit van de arbeidsmarkt). Wij verwachten dat de kloof tussen de verschillende landen kleiner zal worden wanneer het economische effect van de pandemie afneemt, wat naar verwachting in 2022-2023 zal gebeuren. Een deel van deze economische convergentie zal te danken zijn aan de verdeling van de middelen uit het Europees Herstelfonds, die grotendeels worden overgeheveld naar de landen die tijdens de pandemie het zwaarst zijn getroffen. Zo zullen Italië en Spanje relatief grote bedragen ontvangen (gelijk aan respectievelijk ongeveer 4% en 6% van het bbp), terwijl Frankrijk minder dan 2% en Duitsland en Nederland elk minder dan 1% zullen ontvangen.
Particuliere consumptie levert belangrijkste bijdrage aan groei volgend jaar
De groei van de particuliere consumptie is in het tweede en derde kwartaal van 2021 fors aangetrokken. Ondanks deze opleving lag het consumptievolume in het derde kwartaal nog ongeveer 2,5% onder het niveau van vóór de pandemie, terwijl de spaarquote nog ruim boven het niveau van vóór de pandemie lag. Dit duidt erop dat er ruimte is voor een toekomstige inhaalvraag. Uit maandelijkse gegevens over de detailhandelsverkopen, registratie van nieuwe auto’s en Google Mobility-gegevens over bezoeken aan winkels en recreatiemogelijkheden blijkt echter dat de consumptiegroei in het vierde kwartaal duidelijk is vertraagd. Het consumentenvertrouwen is in oktober en november gedaald, wat waarschijnlijk te wijten is aan de snelle verspreiding van het virus in een aantal lidstaten, en de herinvoering van lockdownmaatregelen. Daar komt nog bij dat de aanhoudende stijging van de (energieprijs)inflatie het reëel beschikbare gezinsinkomen heeft gedrukt en waarschijnlijk ook de bereidheid van consumenten om grote aankopen te doen heeft verminderd. Wij denken dat de huidige zwakte van de particuliere consumptie in de loop van volgend jaar zal verdwijnen, wanneer de inflatie naar verwachting merkbaar zal dalen, terwijl het herstel van de arbeidsmarkt zou moeten doorzetten. Wij verwachten dat de particuliere consumptie in 2022 sneller zal groeien dan het totale bbp.
Investeringen ondersteund door Europees Herstelfonds
Hoewel de particuliere consumptie in 2022-2023 de grootste bijdrage aan de bbp-groei zal leveren, wordt ook een forse groei van de investeringen in vaste activa verwacht. Zowel particuliere als overheidsinvesteringen zullen extra steun uit het Herstelfonds ontvangen. Volgens de beoordeling door de Europese Commissie (EC) van de bestedingsplannen die door de lidstaten moesten worden ingediend, zal in totaal meer dan 0,5% van het bbp van eurozone uit het Herstelfonds worden uitgegeven in elk van de jaren 2022 en 2023. Wat de samenstelling van de uitgaven uit het fonds betreft, zal de grootste toewijzing van de middelen gaan naar kapitaaloverdrachten (44%), hoofdzakelijk ter ondersteuning van particuliere investeringen, gevolgd door overheidsinvesteringen (32%), terwijl met de rest lopende uitgaven en andere kosten zullen worden gefinancierd. De lidstaten hebben bijna 40% van de uitgaven in hun plannen toegewezen aan klimaatmaatregelen en meer dan 26% aan digitalisering.
Herstel van de arbeidsmarkt sneller dan verwacht, maar nog niet volledig
Dankzij het grootschalige gebruik van regelingen voor het behoud van banen is het effect van de pandemie op het inkomen van huishoudens beperkt gebleven. Hoewel deze regelingen tot enige fricties op de arbeidsmarkt hebben geleid, hebben zij ook de aanwervings- en ontslagkosten voor de bedrijven verlaagd. Uiteindelijk is de aanpassing van de arbeidsmarkt van de eurozone aan de pandemie soepeler verlopen dan eerder werd verwacht. Het werkloosheidspercentage in de eurozone is in september 2021 teruggekeerd naar het niveau van voor de pandemie, zij het met grote verschillen tussen de landen en de economische sectoren. Niettemin blijft er sprake van enige extra ruimte op de arbeidsmarkt: de werkgelegenheid (zowel in personen als in gewerkte uren) en de arbeidsparticipatie lagen in het derde kwartaal nog onder het niveau van voor de pandemie. Ondertussen is de groei van de onderhandelde lonen vertraagd. Wij verwachten dat de loonstijging in 2022-2023 zal aantrekken, maar onder het niveau zal blijven dat opwaartse kostendruk op de inflatie zou uitoefenen.
Inflatie op recordhoogte
De inflatie is in november opgelopen tot 4,9%, tegen 4,1% in oktober. De belangrijkste drijvende kracht achter de stijging van de inflatie sinds het begin van de pandemie is de inflatie van de energieprijzen. Daar komt nog bij dat de diensteninflatie momenteel wordt opgedreven door (basiseffecten als gevolg van) de normalisatie van de prijzen voor horeca, amusement en reizen na het einde van de lockdowns in het voorjaar van 2021. Ten slotte is de prijsstijging van goederen toe te schrijven aan de wereldwijd sterk gestegen prijzen voor industriële producten als gevolg van knelpunten in de bevoorradingsketen en hogere grondstoffenprijzen. Wat de toekomst betreft, wijzen recente gegevens over producentenprijzen en enquêtes over de prijsverwachtingen in de industrie erop dat de goedereninflatie nog wel even hoog kan blijven, maar mettertijd zal afnemen. Wij verwachten dat de inflatie vanaf begin volgend jaar sterk zal dalen (ook omdat het opwaartse effect van wijzigingen in de BTW-tarieven uit de reeks zal verdwijnen) en tegen het einde van het jaar en in 2023 ruim onder de 2% zal uitkomen. De energieprijsinflatie lijkt nu haar hoogtepunt te hebben bereikt en zou in de loop van volgend jaar moeten teruglopen. Bovendien zullen de prijsstijgingen in de sectoren vrijetijdsbesteding en vakanties, en dus ook de diensteninflatie, waarschijnlijk afnemen omdat de prijzen in deze sectoren zullen normaliseren. Aangezien de inflatie eind 2022 waarschijnlijk weer onder het streefniveau van de ECB zal zijn gedaald, verwachten wij dat de ECB een accommoderend beleid zal blijven voeren.
