De Nederlandse verkiezingen zijn achter de rug. Voor beleggers en de beurs specifiek was het niet de meest relevante gebeurtenis.
Toch is het interessant om de aandacht te richten op grote universele zaken waar de politiek een duidelijke motivatie heeft om in te grijpen. Laat het net deze verkiezingen zijn dat de grootste partijen, de VVD en D66 elkaar gevonden lijken te hebben in de rol van marktmeester in de platformeconomie. De meeste aandacht gaat bij beide partijen in de eerste instantie uit naar bedrijven zoals Amazon en Facebook, maar het raakt wel degelijk de kern van de bedrijfsvoering van eenvoudigere online platforms in de maaltijdbezorging, zoals Just Eat Takeaway.
In het verkiezingsprogramma van de VVD staat: “[A]ls het algoritme van één […] maaltijdbezorger bepaalt welke lokale ondernemer in beeld komt bij consumenten, werkt dat net zo verstikkend voor het mkb als te veel overheidsregels”
Commissie
Bedenk hierbij dat er veel VVD-stemmende horecaondernemers zijn die hun marges zien eroderen door platformcommissies van grofweg 15% op bezorging (en dan ook zelf moeten bezorgen). Zonder platform is de zelfstandige ondernemer vaak kansloos met het binnenslepen van veel orders, maar 15% van de omzet is veel voor een MKB-bedrijf, dus met liefde zal het aansluiten bij zo’n platform niet gaan.
Het punt met platformbedrijven is dat er een zichzelf versterkend effect in zit. Hoe meer vragers en aanbieders op het platform zitten, hoe sterker het platform, hoe meer vragers en aanbieders naar het platform toegetrokken worden. Vroege investeerders in o.a. Booking.com en Just Eat, hadden dit goed door. Succesvolle platforms zien in dat marktaandeel de eerste prioriteit is en dat winstgevendheid volgt als de concurrentie is weggeblazen. Uiteindelijk blijft er één dominant platform over dat hoge prijzen kan rekenen. Omdat een enkele MKB’er kansloos is, is de politiek hét instrument voor hen om hiertegen in opstand te komen.
Monopoly
Zoals gesuggereerd bouwen platformbedrijven een soort natuurlijke monopoliepositie op. In het verleden reageerde de overheid soms met het nationaliseren van dat soort bedrijfstakken. Denk aan de post, stroomvoorziening, of het telecomnetwerk. Dat zien wij niet gebeuren in de bezorging van maaltijden.
Wat de politiek wel kan doen is creatief worden met het stimuleren van concurrentie. Dit kan bijvoorbeeld door het verbieden van exclusiviteit in contracten in de platformeconomie. Een andere maatregel is om andere (voor horeca) beperkende contractvoorwaarden aan banden te leggen waardoor zij bijvoorbeeld makkelijker direct contact leggen met de consument of platforms te verbieden om restaurants geld te vragen voor een betere positionering op de website.
Als deze maatregelen niet blijken te werken blijft een andere optie dat de overheid direct ingrijpt op de prijsvorming in deze markt en een maximale commissies vaststelt. Dat klinkt heftig, maar is niet onvoorstelbaar, gezien wat de overheid (of EU) doet in tal van andere markten zoals telefonie, waar aanbieders niet zelf de tarieven mogen bepalen die concurrenten betalen voor het gebruik van hun netwerk. Een netwerk lijkt al erg op een platform, niet? Daarbij is een platformbedrijf als Just Eat geen onmisbare drijver van innovatie, zoals een Pfizer of Microsoft. Maatschappelijk gezien zijn platformbedrijven vaak vervangbare bedrijven die extra weinig welvaart opleveren, maar zich veel toe-eigenen.
Overheidsingrijpen is dus het staartrisico van Just Eat Takeaway met een koers/omzet-verhouding van 5. Het speelt niet alleen in Nederland, ook in andere landen en markten is het een relevant vraagstuk.
Niet alleen de ondernemers zijn een belangengroep, bezorgers zijn dat ook, en zij vinden aan de andere zijde van het politiek spectrum veel gehoor. De Britse regering heeft recent Uber bevolen om chauffeurs als werknemers te behandelen en betalen.
Juist nu is een risicovol moment voor bezorgplatforms, aangezien het water veel ondernemers in de horeca aan de lippen staat. Tegelijkertijd loopt de staatsschuld hard op door de directe steun aan ondernemers. Het zou de VVD en D66 goed uitkomen om bij de vele horecaondernemers te scoren met een zeer goedkope maatregel.