Aan de vooravond van Trump’s tweede termijn is nog veel onduidelijk over hoe de Nederlandse economie beïnvloed wordt. De druk om defensie-uitgaven te vergroten betekent een grote uitdaging door de economische krapte en draagt mogelijk extra bij aan de inflatie, terwijl hogere invoertarieven afhankelijk van de scope en omvang de Nederlandse export drukken. Dat schrijven economen van de ING.
Dat Trump een andere wind wil laten waaien in het Witte Huis is een understatement. Ook voor de Nederlandse economie kunnen Amerikaanse beleidsveranderingen impact hebben. Overigens is het niet zo dat wat verwachten dat de Nederlandse economie hierdoor in recessie raakt. Wij schreven eerder dat de impact van een tweede termijn van Trump eerder op lange termijn nadelig zou kunnen zijn. Wel verwachten wij dat hogere importheffingen onze export kan drukken en ook Trump’s vraag om hogere defensie-uitgaven vormt een uitdaging voor de Nederlandse economie. In dit stuk bekijken we vanuit het perspectief van de Nederlandse economie wat we aan de vooravond van Trump’s tweede termijn over zijn beleid kunnen vermoeden.
Heffingen geven grote onzekerheid
Dat er iets met handelstarieven te gebeuren staat lijkt vrij zeker. Vooralsnog blijft het onduidelijk op welke manier de VS importheffingen gaat verhogen, maar sinds zijn verkiezing lijkt Trump vastberaden om heffingen als belangrijk beleidsinstrument te willen gebruiken. Terwijl Trump de overheid juist wil verkleinen, lijkt hij zelfs een nieuwe overheidsorganisatie op te willen richten die verantwoordelijk wordt voor het innen van invoertarieven. Tijdens zijn campagne leek Trump te sturen op heffingen van 10 of 20% op producten uit alle landen behalve China. Zo’n grote beleidswijziging naar 10% voor Europa zou volgens het CPB de Nederlandse handel met meer dan een 1% kunnen verlagen.
Sinds de Amerikaanse presidentsverkiezing doen echter verschillende geluiden in diverse media de ronde, waardoor maar zeer de vraag is of dit oorspronkelijke plan uitgevoerd gaat worden. Zelf heeft Trump sindsdien bijvoorbeeld aangegeven dat hij 25% op producten uit Canada en Mexico wil heffen en 10% extra op China. Berichten van Bloomber eerder deze week suggereren dat het economenteam van Trump mogelijk voorstelt om brede tariefverhogingen voor alle landen snel en geleidelijk in te voeren, door er maandelijks 2% tot 5%-punten bij te doen. Dit zou voor de Nederlandse export een relatief schadelijk scenario kunnen zijn.
Maar andere berichten, van Reuters en de Washington Post, suggereerden eerder dat de heffingen mogelijk beperkt worden tot producten van of voor strategische bedrijfstakken. Heeft Trump de berichten ontkracht maar toch blijft het niet geheel onwaarschijnlijk dat heffingen minder zwaar worden ingevoerd dan eerder door Trump was voorgespiegeld. Mede vanwege de waarschijnlijke inflatoire effecten en door de pushback vanuit eigen Republikeinse gelederen.
Beperking tot strategische producten
Volgens de Washington Post zou het bij beperking van handelstariefsverhogingen tot enkel strategische producten gaan om producten gebruikt in de toeleveringsketen van de defensie-industrie (aluminium, ijzer, koper en staal); essentiële medische benodigdheden (spuiten, naalden, ampullen en farmaceutische materialen); en energieproductie (batterijen, zeldzame aardmetalen en zonnepanelen).
Nederland exporteerde in 2023 voor €5,4 miljard aan producten naar de VS die binnen deze categorie vallen, waarvan het grootste deel medische export betreft. Daarmee zou zo’n 89% van de Nederlandse goederenuitvoer naar de VS buiten schot blijven en wordt zo’n 0,6% van de totale goederenexport van Nederland direct geraakt. Ook dat zou vervelend zijn voor Nederlandse bedrijven die met de VS zaken doen, maar zou wel een stuk minder dan in andere genoemde scenarios. Recent hief de VS over de Nederlandse export in deze strategische categorieën effectief een invoertarief van “slechts” 0,6%; verhogingen van enkele procentpunten of verhoging naar 10% zouden dus een substantiele beleidswijziging zijn.
Bij een universele handelstariefverhoging naar minimaal 10% op alle Europese producten, waar Trump eerder mee dreigde, zou 100% van de producten ofwel 6,1% van de totale goederenexportwaarde van Nederland te maken krijgen met directe tariefverhogingen. Zo blijven er veel verschillende scenario’s mogelijk als het op tarieven aankomt, wat veel onzekerheid over de impact op de Nederlandse export geeft.
Hogere defensie-uitgaven vormen een uitdaging bij grote personeelstekorten en een krappe economie
Daarnaast stelde Trump recent dat NAVO-landen de defensie-uitgaven zouden moeten opvoeren naar 5% bbp, terwijl NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte recent pleit voor een verhoging naar 3,6% of 3,7%bbp. Door velen wordt de uitspraak van Trump als het startpunt van onderhandelingen gezien, maar de boodschap vanuit zowel NAVO als het belangrijkste NAVO-lid is helder: de uitgaven als % van het BBP moeten flink omhoog.
Op korte termijn is het significant verhogen van de defensie-uitgaven zonder stevig door de regering in de economie in te grijpen voor Nederland moeilijk te realiseren. Meer nog dan in de landen om ons heen heeft Nederland te maken met krapte waardoor er weinig extra capaciteit voor defensie is. De ervaring van de afgelopen jaren leert dat met een krappe arbeidsmarkt het al heel lastig is om alle geplande uitgaven te realiseren bij het veel lagere streefniveau van 2%, laat staan bij 5% van het BBP.
Dit jaar aan Trumps wens van 5% BBP voldoen zou €59 miljard euro aan defensie-uitgaven i.p.v. de geraamde €17 miljard betekenen. Het CPB gaat er in de laatste raming echter van uit dat de komende jaren 1,5 tot 1,7% bbp voor Nederland het meest waarschijnlijk is. Dat is al minder dan kabinet Schoof I, dat een groei naar 2% bbp ambieert, van plan is. Om 5% in deze krappe markt te realiseren, zou dit waarschijnlijk tot hogere loongroei in de economie leiden, wat verdere inflatoire druk kan geven.
Ook de aankopen van defensiematerieel zijn niet zomaar snel opgevoerd. Nog los van het feit dat personeelstekorten ook spelen in de defensie-industrie, is de productiecapaciteit van de defensie-industrie in Europa structureel beperkt mede door de beperkte overheidsuitgaven hieraan in recente decennia, zo betoogt bijvoorbeeld het Draghi rapport over het concurrentievermogen van de Europese economie. Amerikaanse importen kunnen hier natuurlijk uitkomst bieden en zullen door Trump verwelkomd worden, maar het lijkt sterk dat daarmee alleen snel het doel bereikt kan worden.
Al met al lijkt een snelle stijging naar 5% bbp zonder uitzonderlijk andere omstandigheden dus niet snel realistisch. Hoe dan ook zal een flinke verhoging van de defensie-uitgaven bij de huidige omstandigheden zorgen voor hogere betaalde prijzen en lonen. Dat zal een negatieve impact hebben op de overheidsfinanciën en bijdragen aan de toch al hoge inflatie.
Hogere defensie-uitgaven vragen ook om scherpere politieke keuzes
Dat verslechteren van de overheidsfinanciën zou op een moment komen dat de regering eigenlijk geen hoger begrotingstekort wil. In het regeerakkoord staat dat voor beleidsintensiverigen dekking op de begroting gevonden moet worden, terwijl de minister van financiën Heinen recent heeft aangegeven dat een groter begrotingstekort inflatie verder aan kan wakkeren. Als je dat letterlijk neemt, dan zou een flinke vergroting van de defensie-uitgaven tot stevige bezuinigingen elders moeten leiden. Of dat daadwerkelijk gebeurt is een tweede. Hoe dan ook: bij een begrotingstekort dat al dicht tegen de 3% aan zit, brengen eisen van hogere defensie-uitgaven lastige politieke keuzes met zich mee.
Hogere rente werkt als rem op binnenlandse investeringen, maar goedkopere euro helpt de export
Hoe het handels- en defensiebeleid precies zullen uitpakken is voorlopig nog onzeker. Toch is er al wel een daadwerkelijk impact op basis van verwachtingen via financiële markten. Zo hebben we intussen we gezien dat de Amerikaanse kapitaalmarktrente sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen is gestegen, o.a. als gevolg van een hogere onzekerheids- en risicopremie, hogere inflatieverwachtingen en grotere verwachte Amerikaanse overheidstekorten. De Europese lange rente is daar gedeeltelijk bij mee gestegen, wat lenen met langere looptijd ook in ons land duurder heeft gemaakt. In lijn met de renteontwikkelingen werd ook de de euro minder waard ten opzichte van de dollar, wat de negatieve effecten van hogere handelstarieven op Nederlandse exportvolumes de komende tijd wat kan gaan mitigeren maar ook inflatie verhoogt doordat het onze importen duurder maakt. Dat zijn de voornaamste effecten die Donald Trump nu al voor onze economie heeft gehad, ondanks de veel genoemde onzekerheden.
Elke ochtend beleggingstips ontvangen? Meld u gratis aan voor Cashcow Daily!