Het Britse referendum over het EU-lidmaatschap lijkt steeds meer een nek-aan-nekrace te worden: een Brexit is heel goed mogelijk. Als de Britten vóór uittreden stemmen, lokt dat waarschijnlijk een recessie in het VK uit en een verdere, sterke daling van het Britse pond. Spanningen op de financiële markten en een inktvlekwerking in Europa kunnen wereldwijd effect hebben. Centrale banken kunnen proberen spanningen te verminderen door liquiditeit te verstrekken, door gecoördineerd te interveniëren op de valutamarkten en door het beleid verder te verruimen. Dat stelt Nico Klene, senior econoom bij ABN Amro op Insights.
Hoe waarschijnlijk is een Brexit?
Ons basisscenario luidt dat het VK in de EU blijft, maar recente opiniepeilingen en noteringen bij wedkantoren wijzen op een nek-aan-nekrace. De kans op een Brexit lijkt ons daarom vrij groot. In april had het ‘Blijven’-kamp de overhand, maar inmiddels liggen de voorstanders van uittreding vóór met 45% tegen 42%.
De verschillen tussen de twee kampen vallen over het algemeen echter binnen de statistische foutenmarge. Verder staat de oddschecker indicator, die gebaseerd is op noteringen van wedkantoren, op dit moment op een impliciete kans op een Brexit van zo’n 38%, aanzienlijk hoger dan een paar weken geleden.
De actualiteit kan de uitslag beïnvloeden. De vreselijke moord op parlementslid Jo Cox heeft geleid tot speculatie dat het Blijven-kamp toch gaat winnen. Cox was een fervente aanhanger van de Blijven-campagne en lijkt door een nationalist te zijn vermoord. Bovendien schuiven kiezers in de aanloop naar verkiezingen en referenda vaak op in de richting van status quo. Daar staat tegenover dat ouderen, die kritischer tegenover de EU staan, meer geneigd zijn te gaan stemmen dan jongeren.
Wat betekent een Brexit voor het Verenigd Koninkrijk?
Wij denken dat een stem om uit de EU te treden een recessie in het land kan uitlokken. De Britse verhouding tot de EU zou in de eerste twee jaar na het referendum nog niet veranderen, maar door de onzekerheid nemen bedrijven wellicht gas terug door niet te investeren en geen personeel aan te nemen. Dat zou vooral spelen bij bedrijven, zowel in als buiten het Verenigd Koninkrijk, die hinder ondervinden van andere regelgeving voor toegang van het VK tot de EU-markt.
Maar er kunnen ook over een breder front financiële spanningen ontstaan, zowel in het VK als daarbuiten. Het land heeft een groot tekort op de lopende rekening van circa 5% van het BBP. Om dit tekort te financieren, moet het VK elk jaar een kapitaalstroom van die omvang aantrekken vanuit het buitenland. Echter, een Brexit is nadelig voor de instroom van buitenlands beleggingskapitaal en de directe buitenlandse investeringen. Dat maakt het pond erg kwetsbaar wanneer de kiezers voor uittreding stemmen. Het pond is al flink in waarde gedaald, maar zou bij een Brexit nog meer moeten inleveren. En zodra beleggers de recessie inprijzen, dalen waarschijnlijk ook de koersen van Britse beleggingen die van economische groei afhankelijk zijn, zoals aandelen en bedrijfsobligaties.
Wanneer de onzekerheid afneemt en de economie zich aan de nieuwe situatie aanpast zal de economische groei zich herstellen, met dank aan het goedkope pond en een ruimer monetair beleid. Maar dit kan een jaar of wat op zich laten wachten en hangt ook af van de politieke gevolgen in de rest van Europa. Op lange termijn zal de Britse economie bij een Brexit waarschijnlijk minder hard groeien, ervan uitgaand dat het land geen volledige toegang tot de EU-markt meer heeft (klik hier voor onze Macro Focus: Brexit Scenarios).
Is Brexit een risico voor de wereldeconomie?
De financiële markten worden de laatste paar dagen wereldwijd gestuurd door vermeende veranderingen in het Brexit-risico. Zo volgden de aandelenkoersen in de eurozone de afgelopen dagen precies de kansen die de wedkantoren een Brexit gaven.
Maar is dat ook terecht? De directe gevolgen van een Brexit zouden ernstig zijn maar zich grotendeels tot het VK beperken. En het VK is niet groot genoeg om de mondiale groei en markten te destabiliseren.
Bezorgdheid lijkt meer op zijn plaats als we naar de indirecte gevolgen voor de rest van Europa kijken en naar de financiële uitstralingseffecten. Want Brexit vormt wel een risico voor de wereldeconomie als dit anti-EU-bewegingen in andere landen in de kaart speelt en het risico vergroot dat de EU/eurozone uiteenvalt.
Het past in dit plaatje dat de staatsobligaties van perifere eurolanden op grote schaal werden verkocht toen het Brexit-risico leek toe te nemen. Grote valutaschommelingen kunnen de markten destabiliseren en onzekerheid kan ertoe leiden dat de financiële condities in het algemeen verkrappen.
Dat geldt des te meer nu de wereldeconomie er zwak voor staat, de opkomende markten financieel kwetsbaar zijn en het voor centrale banken niet zo gemakkelijk meer is om extra steun te verlenen.
Loopt de rest van Europa gevaar?
De huidige situatie maakt het Europese continent vatbaar voor politieke inktvlekwerking. De politieke risico’s zijn toegenomen, niet in een of twee specifieke gevallen, maar in de meeste landen. De euroscepsis groeit en lijkt deel uit te maken van een bredere ontwikkeling die zich tegen de gevestigde orde keert. Een cocktail van economische malaise, hoge werkloosheid, bezuinigingen en ongerustheid over immigratie hebben in Europa tot politieke versplintering geleid. Radicale partijen aan beide zijden van het politieke spectrum winnen aan populariteit. Dat maakt het steeds moeilijker effectieve regeringen te vormen en vergroot ook de kans dat een radicale partij een sterke invloed op het regeringsbeleid uitoefent.
Uit recente peilingen blijkt dat een aanzienlijk deel van de bevolking van andere EU-landen ook graag in hun eigen land een EU-referendum zou zien. Zo blijkt uit een recente peiling van Ipsos-Mori dat meer dan 50% van de Franse en Italiaanse respondenten dat zou willen. Wel moet gezegd worden dat er in alle lidstaten nog steeds een meerderheid voor zowel de EU als de euro bestaat.
Dat neemt niet weg dat de markten kunnen reageren op het risico dat de EU/de euro uiteenvalt als de stemming in die richting lijkt te gaan. Dat kan beleggers opnieuw kopschuw maken over perifere landen met grote begrotingstekorten en/of hoge staatsschulden. Bovendien spreekt de EU niet met één mond over wat er moet gebeuren na een Brexit. Frankrijk heeft gesuggereerd dat het een startschot voor verdere Europese integratie zou zijn, Duitsland heeft daar twijfels over.
Wat gaan de beleidsmakers doen?
Een grote vraag is nu hoe de beleidsmakers omgaan met de directe nasleep van een Brits “ja” tegen een vertrek uit de EU. Om de ongerustheid over de economische gevolgen enigszins weg te nemen en de bovengenoemde impact op de economie en de financiële markten af te wenden, zou het al enorm helpen als zowel het VK als de EU snel met een krachtige verklaring komt dat men er alles aan doet om de bestaande handelsrelaties intact te houden. Maar dat lijkt onwaarschijnlijk.
Hoewel het economisch belang van zowel het VK als de EU gediend is met vrijhandel, lijkt de politiek zich in een andere richting te bewegen. De EU zal mogelijk hard onderhandelen om andere landen te ontmoedigen de Britten naar de uitgang te volgen. En het VK is waarschijnlijk niet bereid een vrij verkeer van personen en andere regels te accepteren die de EU eist voor volledige toegang tot de interne markt. Die regels vormen immers nu juist een van de redenen om eruit te stappen. De kans lijkt groter dat de onderhandelingen lang en moeilijk worden, in een mogelijk verhitte en bittere sfeer.
Het is dus waarschijnlijker dat de beleidsmakers iets moeten doen aan de nadelige gevolgen dan aan de onderliggende oorzaken. Wij voorzien drie vormen van beleid. Ten eerste een ruimere liquiditeitsverstrekking, onder andere door middel van swapovereenkomsten tussen centrale banken. Ten tweede zullen de centrale banken waarschijnlijk een meer accommoderend monetair beleid gaan volgen. De BoE zou haar programma voor kwantitatieve verruiming kunnen uitbreiden, terwijl de Fed de geplande renteverhoging kan afblazen en zelfs extra stimulering kan overwegen. De ECB zou haar verruimingsprogramma waarschijnlijk ook uitbreiden, en een verdere verlaging van de depositorente om de euro te verzwakken zou eveneens een mogelijkheid zijn. Een derde optie is een gecoördineerde, wereldwijde interventie op de valutamarkten om het pond te ondersteunen.
Elke ochtend beleggingstips ontvangen? Meld u gratis aan voor Cashcow Daily!