Volgens AFM-voorzitter Hans Hoogervorst veroorzaakten de omstandigheden in de aanloop naar de financiële crisis het gedrag van bankiers. Volgens mij geldt dat niet alleen voor hen. Mensen zijn creatieve wezens die telkens weer op zoek gaan naar de mazen in het net van regelgeving.
Het is voor menig toezichthouder waar ook ter wereld vast een deprimerende gedachte dat de geschiedenis leert dat de mensheid daar iedere keer toch weer in zal blijken te slagen… ‘Panta rhei’ verwoordt de gedachte van de Griekse filosoof Heraclitus dat alles in deze wereld steeds in verandering is. ‘Men kan niet tweemaal in dezelfde rivier stappen, want het is steeds weer vers water dat u tegemoet stroomt.’
Touwtjes worden aangetrokken
Zo vonden de bankplannen van Obama in de westerse wereld een warm onthaal. Hij wil de omvang van Amerikaanse banken en de risico’s die ze nemen fors inperken. Dit moet voorkomen dat een financiële instelling in de toekomst nogmaals met belastinggeld de helpende hand zal moeten worden toegestoken, omdat deze ‘too big to fail’ zou zijn. Dergelijke maatregelen zijn in de basis niet nieuw. Met de huidige voorgestelde regels gaat hij terug naar begin jaren dertig van de vorige eeuw, toen het Amerikaanse stelsel ook al in verschillende soorten banken werd opgedeeld. De voorstellen van nu gaan verder dan een splitsing tussen commerciële en zakenbanken. Niet alleen moet de consolidatie van de financiële sector worden beperkt. Er zal door financiële instellingen tevens gekozen moeten worden tussen handel voor eigen rekening aan de ene kant en het verschaffen van leningen en verzamelen van deposito’s aan de andere.
Ook in eigen land worden de touwtjes verder aangetrokken. Zo is het aantal onderzoeken naar beleggingsfraudes door de AFM in een aantal maanden tijd verdubbeld. Er blijkt kaf onder het koren te zitten in de categorie beleggingsproducten met een minimale inleg van 50.000 euro. De regels waren hier vele malen soepeler, omdat potentiële gegadigden die dergelijke bedragen te investeren hebben geacht werden over voldoende kennis van zaken te beschikken om te kunnen beoordelen of het om een bonafide belegging gaat. Daarom hoeven aanbieders van dergelijke producten geen prospectus te maken en hebben zij geen vergunning nodig van de AFM. De Nederlandse financiële waakhond pleit er nu voor de grens voor beleggingsaanbiedingen zonder vergunning te verhogen naar minimaal 100.000 euro.
Risico en rendement gaan hand in hand
Op zich vind ik een dergelijke maatregel een goede zaak. Maar de praktijk leert dat er legio mogelijkheden zijn waar het mis kan gaan. Niet voor niets neemt het aantal klachten toe. Wat bijvoorbeeld te denken van alle eigen beleggingsproducten die door banken en een aantal vermogensbeheerders telkens weer worden geïntroduceerd? Daarbij wordt op een commercieel slimme manier ingespeeld op het dan heersende sentiment onder beleggers. Men verzandt in algemeenheden en het ontbreekt vaak aan adequate voorlichting wat betreft de mogelijke risico’s van bepaalde beleggingsproducten.
De financiële wereld krijgt nu de zwarte piet toegeschoven. Maar in plaats van bankiers alleen weg te zetten als de dief is het beter om er in de toekomst voor te zorgen geen nieuwe gelegenheden te creëren om van de bankier een dief te maken. Daarom lijkt het me verstandiger de consument meer bewust te laten worden van zijn eigen verantwoordelijkheid en financieel wegwijs te maken. Veel mensen laten zich blijkbaar nog steeds graag verleiden door (net wat) hogere geprognosticeerde rendementen dan op de gemiddelde spaarrekening. Er zullen altijd weer creatieve geesten zijn die op het eerste gezicht onweerstaanbare aanbiedingen doen. Vergeet echter nooit dat risico en rendement altijd hand in hand gaan!