Na een ‘wet December’ wordt vaak een ‘dry January’ aangeraden. Een goed voornemen om de eerste maand van het jaar alcoholvrij en dus relatief fris te starten. Jammer is echter dat januari de meest saaie maand van het jaar is. Het maakt de uitdaging alleen maar groter. Ik heb de test helaas niet doorstaan, de droogte duurde bij mij maar kort. Zes dagen, om precies te zijn. Daar maak ik me echter niet zo’n zorgen over. Ik vind dat je hierin de juiste balans moet zoeken, waarbij altijd geldt: niet te nat en niet te droog. Dit geldt ook voor het weer, maar over deze balans hebben we amper enige controle. In 2023 en ook begin dit jaar leek het zelfs uit de hand te lopen.
2023 gaat de boeken in als een jaar met een groot aantal mondiaal extreme weersomstandigheden en recordtemperaturen. Vorig jaar was het gemiddeld meer dan 1,4 graden warmer dan het pre-industriële niveau, aldus het aardobservatieprogramma van de Europese Unie, Copernicus. Het was daarmee het warmste jaar ooit. Dat zegt voor een klimaatcrisis op zich al genoeg. Maar we hadden in 2023 ook met veel regenval te maken en soms hevige overstromingen. De verwachting is dat droogte en de nattigheid met meer regelmaat zullen terugkeren.
Bij hittegolven met extreem hoge temperaturen en een langere periode met droogte hoeft er maar iets te gebeuren – zoals blikseminslag, een klein vonkje, een brandende peuk of een andere menselijke nalatigheid – en de vlam slaat in de pan. Dit was vorig jaar precies het scenario. In Hawaï, Griekenland, Spanje, Portugal, Canada en Australië was het aantal bosbranden haast ontelbaar en hadden ze desastreuze gevolgen. Toch: hoe heftig de berichtgeving en de beelden ook waren, het was allemaal minder erg dan het piekjaar in bosbranden in 2022. Ik vrees echter dat het piekjaar ooit een keer wordt overtroffen. Want die hoge temperaturen blijven en geven daarmee een duidelijke waarschuwing voor wat nog komen gaat.
Wassende water
Nederland is een waterland. We hebben een sterke band met het water, in allerlei opzichten. Zo hadden we in de Gouden Eeuw een indrukwekkende zeemacht en hebben we inmiddels zo’n 20% van Nederland door de jaren heen veroverd op het water. Maar we staan ook kwetsbaar ten opzichte van het water. Door onze ligging aan de Noordzee en de vele rivieren is ongeveer 55% van ons land kwetsbaar voor overstromingen. En circa 26% van Nederland ligt onder het zeeniveau. Het zorgt ervoor dat bij het wassende water alle Nederlandse hens aan dek staan.
Zo was het ook een tijdje spannend voor dorpen en steden aan het Markermeer. Hoogwater teisterde plaatsen, zoals Durgerdam, Monnickendam, Volendam, Hoorn en Marken. Op eerste kerstdag was het waterpeil in de Markermeer ‘verhoogd’, maar op tweede kerstdag kreeg het al snel de officiële status van ‘hoogwater’. Daarna steeg het water door om op 2 januari het ‘extreem hoogwater’ niveau te bereiken, met klotsend water tegen gevels, over kademuren en over oevers. Het zijn vast geen fijne feestdagen geweest voor de Markermeerders.
Ik zag ook berichtgeving op TV over het stijgende waterpeil in Deventer en Nijmegen. De waterstanden stonden immers daar ook historisch hoog. Met veel zandzakken en tijdelijke dijken werd erger voorkomen. Ook werden hier omstanders geïnterviewd. Vaak waren dit de bewoners ter plekke, maar ook soms pré-ramptoeristen. Uit die interviews viel op dat sommigen het zelfs leuk vonden dat hoge water. Zorgen maakten zij zich allerminst, zo leek het. Het ging van: ‘Dan staat de kelder een keer onder water, nou en?’ of ‘Dit maak je niet vaak mee’. Is dit dan Hollandse nuchterheid of juist onwetendheid? Moeilijk te peilen.
Veranderingen in de temperatuur en hevige neerslag, evenals andere weersextremen, zullen de komende jaren nog veel invloed blijven hebben. Uiteindelijk betekent dit dat we moeten investeren in innovatie voor de reductie van CO2. Want de kosten van het niets doen aan klimaatverandering zullen op de lange termijn veel hoger zijn.