De eurozone stevent af op een Japan-scenario waarbij de inflatie hardnekkig en ver onder de doelstelling van de Europese Centrale Bank blijft. Dat concludeert vermogensbeheerder Pimco op basis van eigen onderzoek. Zonder actief beleid om ouderen langer te laten doorwerken gaat de inflatie de komende tien jaar richting de 0%.
Wordt de pensioenleeftijd in de hele eurozone opgetrokken naar 70, dan loopt de kerninflatie wel langzaam op om te eindigen tegen de 2% waar de ECB naar streeft. Pimco-portfoliomanagers Andrew Bosomworth en Konstantin Veit zien grote overeenkomsten tussen de eurozone en Japan, dat al 20 jaar tracht de inflatie aan te jagen. Ook in Japan was de rente al laag toen de inflatie begon te dalen, tevens waren de schulden hoog en kampten banken met slechte leningen.
Maar de belangrijkste overeenkomst is volgens Pimco de vergrijzing in Japan en de eurozone – waarbij de muntunie tien jaar achterloopt op Japan. De ervaring leert, zo stellen Bosomworth en Veit, dat oudere mensen bovengemiddeld veel sparen en dus minder uitgeven. En hoe minder mensen deelnemen aan het arbeidsproces, hoe lager de capaciteit. Al met al leidt vergrijzing dus tot een combinatie van lage groei en lage inflatie. Zonder beleid dat ouderen aanmoedigt om te blijven werken, zo analyseert Pimco, stevent Europa af op eenzelfde inflatiescenario als Japan. Onder meer Nederland en Denemarken geven op dit vlak het goede voorbeeld, maar de ECB stemt het beleid uiteraard af op de hele eurozone. Daarmee dreigt het gevaar van een ‘liquiditeitsval’, waarbij het ruime monetaire beleid niet leidt tot hogere bestedingen.
Toch is de gereedschapskist van de ECB niet zo leeg als wel wordt gedacht, benadrukken Bosomworth en Veit, ook al is de ruimte om de beleidsrente nog verder terug te schroeven zeer beperkt en de kans groot dat de economie verslechtert voordat Frankfurt de kans krijgt het beleid te normaliseren. De Pimco-specialisten onderscheiden een aantal mogelijkheden:
* Nieuwe, gerichte liquiditeitsinjecties (TLTRO’s) met lange looptijden en tegen een vaste (lage) rente
* De ECB mag nu niet meer dan 33% van de totale schuld van een euroland bezitten. Volgens Pimco is het juridisch mogelijk deze grens op te rekken naar 50%, waarmee het huidige bedrag aan staatsobligaties op de ECB-balans verdubbeld kan worden
* Het bestuur van de ECB kan zelf beslissen om het opkoopprogramma uit te breiden naar bijvoorbeeld aandelen. In dat geval zou de ECB dat waarschijnlijk doen via de aankoop van passieve, marktgewogen ETF’s
* De meest extreme stap zou de introductie van helicoptergeld zijn: geld dat door de ECB direct in de economie wordt gebracht. Kwantitatieve verruiming kan bijvoorbeeld worden gecombineerd met oplopende begrotingstekorten, of de ECB kan direct geld overmaken naar huishoudens. Het is de centrale bank van de eurozone niet toegestaan om overheden direct te financieren. Maar de ECB kan volgens Pimco wél zeer langlopende obligaties kopen die worden uitgegeven door bijvoorbeeld de Europese Investeringsbank EIB. Deze kan de opbrengsten weer gebruiken om grote infrastructurele projecten mee te financieren
De ECB kan dus nog wel degelijk meer actie ondernemen. Maar, zo benadrukken Bosomworth en Veit: de Bank of Japan had 20 jaar geleden meer bewegingsvrijheid en de ervaring daar leert dat het tij lastig te keren is als bedrijven en consumenten hun inflatieverwachtingen naar beneden bijstellen. Dat is duidelijk al het geval, zo blijkt uit de peilingen van de ECB en de rentes op financiële markten geven eenzelfde signaal af. Beleggers in inflatiegerelateerde staatsobligaties uit Duitsland, Frankrijk en Spanje gaan voor de komende tien jaar uit van een gemiddelde inflatie tussen de 0,7% en 1,1%.
