Ondanks schijnbare macro-economische rust groeit de dynamiek onder bedrijven. De gestegen rente en lonen en structurele veranderingen schudden het bedrijfsleven op. Na jaren met ongebruikelijk weinig bedrijvendynamiek gaat de economie zich herschikken. De Visie van Marieke Blom, Hoofdeconoom ING.
Hoewel de economie een vlak beeld vertoont en nagenoeg stagneert, zien we onderliggend grote verschillen, bijvoorbeeld flinke krimp in de bouw en prima groei in de IT-sector in 2024. Er zijn flinke verschuivingen gaande. Kortetermijnontwikkelingen en meer structurele factoren spelen door elkaar heen. Om te beginnen schudden vier meer kortetermijnfactoren het bedrijfsleven op: financieringskosten, loonkosten, vraaguitval en energiekosten.
Nu de prijzen van energie weer lager zijn, daalt in bijvoorbeeld de energievoorziening en delfstoffenwinning het ongebruikelijk hoge winstniveau. In andere sectoren, zoals de industrie , wordt opgelucht ademgehaald omdat de inkoopkosten dalen terwijl de verkoopprijzen nog op hetzelfde niveau blijven, zodat de winst kan herstellen.
Loonkosten
De loonkosten in Nederland stijgen sterk. De cao-lonen lagen in het eerste halfjaar bijna zes procent hoger dan een jaar geleden. Recent afgesloten cao’s laten zelfs een loonstijging van zeven tot acht procent zien. De afgesproken loonstijgingen verschillen per sector. Maar ze pakken ook heel verschillend uit. Sommige sectoren kunnen de hogere lonen opvangen door hogere prijzen, maar dit geldt niet overal. De vraag staat namelijk onder druk: de consumptie van huishoudens daalde in de eerste helft van dit jaar en zo kan bijvoorbeeld in de horeca slechts een minderheid van de ondernemers de hogere kosten doorberekenen. Ook de exportvraag nam af. Al met al lieten met name de handel en transport in de eerste jaarhelft een stevige daling van de toegevoegde waarde zien, maar ook in de industrie, landbouw en bij uitzendbureaus neemt de toegevoegde waarde al langere tijd af.
Hogere rente
Ook de hogere rente speelt bedrijven parten. In het bedrijfsleven zijn de rentevastperiodes meestal zo’n vijf tot zeven jaar. Dat betekent dat naar schatting zo’n 20% van de bedrijfsschulden herprijsd is sinds de rente ging stijgen ten opzichte van de historisch lage niveaus. Of een sector of bedrijf hier veel last van heeft hangt natuurlijk af van de hoeveelheid schuld. Wel duidelijk is dat het grootste deel van het effect van het monetaire beleid voor bedrijven nog moet komen.
Daarbij spelen ook langdurigere ontwikkelingen door de korte termijn veranderingen heen. Vooral in sectoren die sterk geraakt waren door corona, zoals de horeca , zijn de schuldniveaus opgelopen. De stijgende financieringskosten in combinatie met hogere loonkosten zijn daar voor sommige ondernemers te veel. Voor de energie-intensieve industrie, zoals de chemie, kunststof en papier, geldt dat die ook structureel onder druk staat door de relatieve kosten voor productie binnen Europa versus die daarbuiten. De toenemende beprijzing van milieueffecten en bijvoorbeeld het uitkopen van boeren heeft ook invloed op het bedrijvenlandschap in Nederland. In de winkelstraten raast een ‘perfecte storm’ met hogere huren en lonen, coronaschulden en de consument die de hand op de knip houdt mee naast de structurele trend van online winkelen heen. We komen duidelijk minder in de winkelstraten en dat zien we terug in faillissementen als die van Big Bazar en BCC. Maar ook geopolitieke spanningen, vergrijzing en kunstmatige intelligentie bepalen de veranderingen in het bedrijfsleven.
De dynamiek pakt zichtbaar verschillend uit. Ten eerste zien we flinke verschillen in de groei die we verwachten voor verschillende sectoren . Ten tweede lijkt het niet-financiële MKB vaker geraakt dan bedrijven met meer dan 100 medewerkers. In het MKB geeft een meerderheid aan dat de winst afneemt , terwijl grotere bedrijven nog een toename verwachten.
Indicatie
Een laatste indicatie van verschuivingen komt uit de enquête onder bedrijven over belemmeringen voor de productie. Een groot deel, bijna 40%, wil meer produceren maar heeft te weinig personeel. Dit wijst op een oververhitte economie. Maar intussen heeft een toenemend deel – nu bijna één op de vijf – vooral last van vraaguitval. Het zijn allemaal indicaties dat de macro-economie misschien tamelijk stabiel is, maar er onderliggend grote verschillen bestaan.
Dynamiek
Al met al verwachten we dat de dynamiek in het bedrijfsleven toeneemt, dus meer bedrijven zullen stoppen of failliet gaan. Maar er is niet alleen slecht nieuws. Waar het structureel goed gaat zullen bedrijven groeien en toetreders een plek vinden. Het aantal oprichtingen ligt bijvoorbeeld historisch hoog, mede gedreven door een nog altijd sterk groeiend aantal zelfstandigen zonder personeel.
Maar het aantal faillissementen en bedrijfsbeëindigingen neemt nu ook toe, zij het vanaf een historisch laag niveau. Voor de markt als geheel is deze bedrijvendynamiek het mechanisme waardoor vraag en aanbod op elkaar aansluiten. Er ontstaat werk in bedrijven en sectoren met toekomstpotentieel, waar de beloning vaak ook hoger ligt, terwijl in andere sectoren ondernemers en hun personeel aan het kortste eind trekken. We hebben ongewone jaren achter de rug, met ongebruikelijk grote economische schokken waarin veel overheidssteun het bedrijvenlandschap bevroor. Nu macro-economisch de rust lijkt terug te keren komt de herschikking op gang.
Elke ochtend beleggingstips ontvangen? Meld u gratis aan voor Cashcow Daily!