“Het huidige sentiment rondom het Afrikaanse continent doet denken aan begin 2008. De liquiditeit op de Afrikaanse beurzen nam toe en deze lieten goede rendementen zien. De financiële crisis, in de tweede helft van 2008, gooide roet in het eten”, zegt Evert Oosterhuis, directeur Fundix, in een vraaggesprek. “Net als in 2008 neemt momenteel de interesse voor Afrika toe omdat het continent zich heeft doorontwikkeld. De kwetsbaarheid is af- en het zelfbewustzijn toegenomen. De economische crisis van de afgelopen vijf jaar zorgt voor een herkansing voor beleggers die de ontwikkeling van het afgelopen decennium in deze markt hebben gemist.”
Q: Wat valt over Afrika te vertellen als economische entiteit?
Afrika ontwikkelt zich sterk de afgelopen tien jaar. In de top 10 snelst groeiende landen vinden we 6 Afrikaanse landen terug. Hierbij moet aangetekend worden dat in landen als Ghana en Oeganda het vertrekpunt tien jaar geleden ook uiterst laag lag. Maar dat beeld is niet anders dan bijvoorbeeld in Nederland in de jaren vijftig van de vorige eeuw. In vergelijking met bijvoorbeeld de regio Oost Azië, groeide Afrika in acht van de laatste tien jaren sneller. Afrika begint als economische grootheid serieuze vormen aan te nemen. In 2050 verwacht men dat Ethiopië en Nigeria gezamenlijk 542,5 miljoen inwoners tellen en daarmee in de lijst van landen met de meeste inwoners op de zesde en respectievelijk zevende plaats staan. Ter vergelijking in de VS wonen er dan naar schatting 439 miljoen inwoners. Het IMF gaat uit van een wereldwijde groei van 3,3% in 2013 en 4,0% in 2014. Voor bijvoorbeeld de Sub-sahara regio (ten zuiden van de Sahara) bedraagt de verwachte groei 5,4% in 2013 en 5,7% in 2014. Met name de olie-exporterende landen zoals Nigeria zijn qua groei sterker afhankelijk van de ontwikkeling van de olieprijs. Inflatie is een belangrijke thema. Doordat veelal meer dan 50% van de inflatie-index uit voeding en energie bestaat, houdt dat in dat stijgende voedselprijzen en hogere olie- en gasprijzen een veel zwaardere impact hebben op de inflatiecijfers dan in onze wereld het geval zou zijn. De afgelopen twee jaar zien we in een groot aantal Afrikaanse landen de inflatie dalen. In de Sub-Sahararegio bedroeg het in 2011 nog 10%, daalde het in 2012 naar 7,9% en zal het naar verwachting in 2013 rond de 6% uitkomen. In het algemeen kun je stellen dat naarmate een economie zich verder ontwikkeld de inflatie-index zich rustiger gaat ontwikkelen omdat de weging van voeding en energie binnen de index terugloopt.
Q: Het gebied loopt zo ver achter op de rest van de wereld. Waarom is een belegging in Afrika dan toch interessant?
De demografische ontwikkeling van het continent wordt gezien als een van de belangrijkste drijfveren voor economische groei en toenemende welvaart. De beroepsbevolking zal een steeds groter deel van de totale bevolking gaan uitmaken en zal naar verwachting tot in 2050 jaarlijks toenemen. De nieuwe middeninkomen-consumenten zul je hier kunnen vinden met alle beleggingsmogelijkheden die hierbij horen.
De perceptie klopt niet met de feiten. De verwachting is dat Afrika zich de komende jaren sterker gaat ontwikkelen dan menig belegger op dit moment denkt. De huidige ontwikkeling in deze Afrikaanse landen spiegelt de beleggers aan hun eigen maatschappelijke en economische omstandigheden. Daardoor is er een bovengemiddelde aandacht voor negatieve zaken en blijft de trend onderbelicht. Mark Twain zei het al “If you don’t read the newspapers you are uninformed, if you do read the newspapers you are misinformed”.
Q: Erg transparant is het niet. Dus, een gevaarlijk gebied om te beleggen?
Er spelen in Afrika andere risico’s dan die we tegenkomen in de groei- en ontwikkelde markten. Het belangrijkste is het politieke risico. Door het ontbreken van vaste waarden en het feit dat landen in een ontwikkelingsfase zitten, zijn ze kwetsbaar voor plotselinge regimewijzigingen en sociale onrust. De ervaring van fondsbeheerders is dat het inschatten van politieke risico’s uiterst complex is. De beste bescherming wordt verkregen door het spreiden over een groter aantal landen met dit politieke risico. Oplopende inflatie is eveneens een risico. In Kenia zag men recent de inflatie hard oplopen door een gebrek aan neerslag. Door slechte oogsten stegen de voedselprijzen. Daarnaast is Kenia voor een deel afhankelijk van haar waterkrachtcentrales. Deze produceerden ook minder electriciteit door het gebrek aan regenval. De plotselinge hyperinflatie zorgt voor onttrekkingen van de beurs, omdat beleggers op spaarrekeningen of obligaties een (optisch) hoog rendement realiseren. Tevens is Afrika voor haar verdere ontwikkeling afhankelijk van buitenlandse investeerders. Het terugtrekken van bijvoorbeeld China als investeerder zou grote gevolgen voor een land als Congo hebben.
Q: Wat hebben Afrikaanse beleggingen meer te bieden dan Amerikaanse en Europese beleggingen?
De kansen liggen met name in de snelgroeiende middenklasse. In de ontwikkelingsmarkten van Afrika hebben op dit moment 60 miljoen Afrikanen een inkomen van meer dan 3000 dollar per jaar. In 2015 is deze groep al gegroeid naar 100 miljoen. In Nigeria is de verwachting dat de huishoudens met een besteedbaar inkomen van meer dan 10.000 dollar per jaar de komende zeven jaar met 140% zal stijgen tot 13,6 miljoen huishoudens. Dit biedt kansen voor praktisch alle geledingen van de economie, omdat de consumptiepatronen bij stijgende inkomens wezenlijk zullen wijzigen. De beleggers in de bouwsector, agrarische sector en de voedselsector zullen hier van profiteren.
Q: Wie wil in Afrika beleggen in een periode van crisis?
Een belegger heeft een aantal mogelijkheden. Aangezien de Zuid-Afrikaanse aandelenmarkt een zeer liquide en toegankelijke markt is en veel Zuid-Afrikaanse bedrijven actief zijn in andere landen op het continent is een ?indirecte belegging’ in deze markt mogelijk. Een aantal fondshuizen heeft een voorkeur voor een directe belegging, zodat er dus een spreiding van de risico’s gerealiseerd kan worden.
Q: Hoe past Afrika in asset allocatie? In welke assets kun je het beste stappen?
Op basis van een analyse, waarbij deze beleggingen anders reageren op economische ontwikkelingen dan andere beleggingen, zou het Afrikaanse continent (excl. Zuid Afrika) voor ca. 3 tot 5% in een gespreide aandelenportefeuille kunnen worden opgenomen. Voor beleggers is er de gelegenheid om via aandeelbeleggingsfondsen en aandeel-etf’s te investeren. Er zijn zeer beperkte mogelijkheden voor obligatiebeleggers.
| Fondsen en ETF’s Afrika |  1 JrRend. % | 3 Jr Geann. % | 5 Jr Geann. % |
| Intereffekt Emerging Africa EUR | 15,62 | -2,55 | -6,22 |
| RBS Market Access MSCI Emerging | 13,98 | – | – |
| Templeton Africa Fund Class A Acc EUR | 11,21 | – | – |
| Silk – African Lions R | 7,37 | -1,75 | – |
| Nordea-1 African Equity Fund BP EUR | 4,42 | -0,48 | – |
| JPMorgan Funds – Africa Equity | 2,91 | 4,93 | – |
| db x-trackers MSCI EFM Africa TOP 50 | -1,55 | – | – |
| Charlemagne Magna Africa | -3,12 | -2,17 | -2,20 |
| Julius Baer Multistock – Africa | -16,80 | – | – |
| Lyxor ETF Pan Africa | -23,78 | -10,88 | – |
Opvallend is dat de etf van RBS de afgelopen 12 maanden goed heeft gerendeerd met 13,98% en het daarmee beter heeft gedaan dan toonaangevende beleggingsfondsen. Intereffect Emerging Africa is gezien haar omvang van iets meer dan 5 miljoen euro verre van interessant voor institutionele beleggers.
Topfonds volgens Evert Oosterhuis
Naam fonds: Intereffekt Emerging Africa
Beheerd vermogen: 5,1 miljoen euro
Morninstar Rating: **
Kosten: Total Expense Ratio 3,18%
Rendement YTD: 9,8%
Gemiddelde 3 jaar: -2,6%
Gemiddelde 5 jaar: -6,2%
Het fonds belegt volgens Morningstar in beursgenoteerde aandelen in de regio’s Noord-Afrika en Sub-Sahara Afrika. Geïnvesteerd zal worden in Egypte, Marokko en Nigeria, maar ook in Botswana, Ghana, Kenia, Mauritius, Senegal en Tunesië. Zuid-Afrika maakt in principe geen onderdeel uit van de portefeuille.
| Hoe heeft dit fonds gepresteerd? | |
 | Fonds | 11,8 | 18,2 | -36,7 | 31,6 | 11,7 |
| +/-Cat | -28,8 | -14,6 | -12,6 | 11,3 | 12,5 |
| +/-Idx | -23,1 | -23,1 | -22,3 | 12,0 | 20,4 |
